Έχουν περάσει τρεις δεκαετίες από την εφιαλτική περίοδο που η Αττική μετρούσε ημέρα με την ημέρα τα αποθέματα νερού στους ταμιευτήρες του Μαραθώνα, του Μόρνου και της Υλίκης. Η τότε κυβέρνηση προετοιμάζονταν ακόμη και για την έκδοση δελτίου διάθεσης, ενώ οι εφημερίδες κυκλοφορούσαν με τίτλους όπως «νερό μόνο για 62 ημέρες». Σήμερα, μετά από μία περίοδο παρατεταμένης ξηρασίας και ανομβρίας, ο κίνδυνος της λειψυδρίας επιστρέφει, με τα σημερινά αποθέματα να επαρκούν για περίπου τρία χρόνια.
του Κώστα Παπαδόπουλου
Η εκτροπή του ποταμού Εύηνου προς τον ταμιευτήρα του Μόρνου (σ.σ. ολοκληρώθηκε το 2001 και αποτελεί το τελευταίο μεγάλο έργο ύδρευσης στην Αττική) έδωσε λύση σε ένα πρόβλημα που έμοιαζε να έχει λυθεί. Ωστόσο, η παρατεταμένη ανομβρία των τελευταίων δύο ετών, οι σχεδόν μηδενικές χιονοπτώσεις φέτος, η ξηρασία και οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες έχουν ως αποτέλεσμα το διαθέσιμο –για την ύδρευση σχεδόν του μισού πληθυσμού της Ελλάδας– νερό να έχει μειωθεί σημαντικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι το πρωί της περασμένης Τετάρτης στους ταμιευτήρες υπήρχαν κάτι λιγότερο από 800 εκατ. τόνοι νερού, που επαρκούν οριακά για την επόμενη τριετία. Ο διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Κώστας Λαγουβάρδος, τόνισε ότι «τη φετινή υδρολογική περίοδο, σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας με εξαίρεση τη Δυτική Μακεδονία και την Ήπειρο, είχαμε περιορισμένες βροχοπτώσεις». Η μείωση για την Αττική, σε σχέση με την περίοδο 2010-2019, είναι της τάξεως του 57%, με το μέλλον να φαντάζει δυσοίωνο με βάση τις προγνώσεις των ειδικών.
Καμπανάκι κινδύνου
Σε δηλώσεις του, ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Φίλιππος Σαχίνης, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου επισημαίνοντας πως «αυτήν τη στιγμή θα έλεγα ότι είμαστε σε έναν “κίτρινο συναγερμό”. Τον Σεπτέμβριο του 2022, οι ταμιευτήρες είχαν 1.100 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Αντί να μείνουν σταθερά, τον Σεπτέμβριο του 2023 μειώθηκαν στα 950 εκατομμύρια κυβικά μέτρα και τον Σεπτέμβριο του 2024 αναμένεται να πέσουν στα 700 εκατομμύρια κυβικά μέτρα που θα αρκούν για τα επόμενα τρία χρόνια». Την ίδια ώρα, καθώς τίποτα δεν προμηνύει ότι οι συνθήκες θα αλλάξουν τα επόμενα χρόνια, έχουν ξεκινήσει οι μελέτες-εκπονήσεις σχεδίων που θα μπορούσαν να προσφέρουν λύσεις, τόσο άμεσα όσο και σε βάθος χρόνου. Ήδη αποφασίστηκε να αντληθούν επιπλέον ποσότητες νερού από την Υλίκη και να τεθούν σε λειτουργία 17 γεωτρήσεις στη Μαυροσουβάλα.
Ένα άλλο μεγάλο ζήτημα, που ο κίνδυνος λειψυδρίας καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την επίλυσή του, είναι οι απώλειες-διαρροές υδάτων από το πεπαλαιωμένο (σ.σ. η κατασκευή του ξεκίνησε το 1926) δίκτυο υδροδότησης. Πρόκειται για διαδικασία που και υψηλό οικονομικό κόστος έχει και μεγάλο χρονικό διάστημα απαιτεί, αλλά είναι απαραίτητη, με την ΕΥΔΑΠ να έχει ολοκληρώσει τη διαγωνιστική διαδικασία και να αναμένεται άμεσα η εκκίνηση των έργων. Παράλληλα, μία λύση που πάντως έχει μεγάλο ενεργειακό κόστος και δεν προκρίνεται από την κυβέρνηση, είναι αυτή της δημιουργίας μονάδων αφαλάτωσης, που όμως θα μπορούσαν να λύσουν σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα της Αττικής.
Πρόβλημα και στα νησιά
Με την τουριστική περίοδο να έχει ξεκινήσει ιδιαίτερα δυναμικά και τις προβλέψεις να κάνουν λόγο για χρονιά-ρεκόρ, δημοσίευμα του Reuters περιγράφει με τα πλέον μελανά χρώματα την κατάσταση στα ελληνικά νησιά. Για τη Νάξο αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η μεγαλύτερη δεξαμενή του νησιού έχει στεγνώσει, ενώ στα άδεια πηγάδια άρδευσης εισχωρεί μόνο θαλασσινό νερό, βλάπτοντας την πολύτιμη καλλιέργεια πατάτας. Είναι χαρακτηριστικό ότι υπάρχουν διαθέσιμα περίπου 220.000 κυβικά μέτρα νερού και ήδη έχουν… πάρει μπροστά τρεις φορητές μονάδες αφαλάτωσης που επεξεργάζονται θαλασσινό νερό, προκειμένου να καλυφθεί το έλλειμμα που παρατηρείται. Εξίσου δύσκολες στιγμές βιώνουν κι άλλα νησιά –ανάμεσά τους και τα πλέον κοσμοπολίτικα όπως η Μύκονος και η Σαντορίνη–, η Λέρος και η Σίφνος με απόφαση της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας κηρύχθηκαν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για έναν μήνα, ενώ επί τάπητος έχει τεθεί η μεταφορά νερού με υδροφόρα πλοία.
Ακόμη και η Κρήτη βρίσκεται αντιμέτωπη με τον εφιάλτη της λειψυδρίας, καθώς στο φράγμα του Αποσελέμη μέσα σε μόλις πέντε χρόνια τα αποθέματα μειώθηκαν από 25,3 εκατ. κυβικά μέτρα νερού σε μόλις 5,9 εκατ., με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τουλάχιστον το μισό νησί. Το πρόβλημα έγινε ακόμη μεγαλύτερο όταν διαπιστώθηκε πως στο φράγμα της Φανερωμένης υπήρχε απώλεια περίπου 3 εκατ. κυβικών μέτρων νερού, χωρίς να μπορεί κανείς να εξηγήσει τι έγινε και τα αποθέματα έπεσαν κάτω από το όριο ασφαλείας!
Όταν όλη η Ελλάδα περίμενε… «μία βροχή για να μας σώσει»
Πόσοι άραγε θυμούνται ότι για μία αρκετά μεγάλη χρονική περίοδο, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, μέσα στο καζανάκι τοποθετούσαμε ένα… τούβλο για να μειωθεί η ποσότητα νερού που συγκέντρωνε; Πόσοι άραγε θυμούνται ότι είχε απαγορευτεί το πλύσιμο των αυτοκινήτων στον δρόμο ή το γέμισμα των πισινών; «Νερό! Προσέχουμε για να έχουμε» ήταν το σύνθημα που για χρόνια ακούγονταν σε τηλεοράσεις και ραδιόφωνα, ενώ είχε γίνει και… σλόγκαν για άτομα όλων των ηλικιών, μπροστά στον κίνδυνο να επιβληθεί δελτίο στη διανομή του πόσιμου ύδατος. Η περίοδος 1988-1995 φαντάζει πολύ μακρινή, όταν λόγω παρατεταμένης ξηρασίας και ελλείψεων στις υποδομές που απαιτούνται για σχεδόν 4,5 εκατ. πολίτες (σ.σ. περίπου τόσοι ήταν τότε οι κάτοικοι στο λεκανοπέδιο), η Αττική έφτασε μερικές εβδομάδες μακριά από το να ξεμείνει από νερό. Πρόβλημα υπήρξε και το 2008, όταν οι ταμιευτήρες έφτασαν να έχουν νερό για δύο χρόνια, αλλά οι καιρικές συνθήκες των επόμενων ετών βοήθησαν ώστε να αφήσουμε πίσω τον εφιάλτη.
