Η ξεχωριστή ιστορία της Αλίκης και του Νέστορα
Το Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ είναι ιδιαίτερα γνωστό στη Θεσσαλονίκη για τις εκθέσεις που φιλοξενεί και τις δράσεις που πραγματοποιούνται συνεχώς υπό την αιγίδα του.Λίγοι, όμως, γνωρίζουν ότι η αγάπη της Αλίκης και του Νέστορα Τέλλογλου ξεκίνησε από το σπίτι τους στην Πλατεία Αριστοτέλους, το οποίο μάς αφηγείται την προσωπικότητα του ζευγαριού. Οι Νίκος Βιάνας και Miguel F. Belmonte, επιμελητές συλλογών του Τελλογλείου Ιδρύματος, μάς ξεναγούν στην Οικία Τελλόγλου και τον προσωπικό χαρακτήρα της συλλογής της.
Ζεύγος Τέλλογλου: Η αγάπη για την τέχνη και η ίδρυση του Τελλογλείου
Η Αλίκη Τέλλογλου γεννήθηκε το 1926 στη Θεσσαλονίκη. Είχε ξεκινήσει σπουδές ιατρικής στην πόλη αλλά λόγω του πολέμου δεν κατάφερε να τις ολοκληρώσει. Παρόλα αυτά, προσέφερε τις γνώσεις και τη βοήθειά της στα θύματα του Εμφυλίου. Το 1953 παντρεύτηκε τον Νέστορα Τέλλογλου, αντιπρόσωπο της Phillips στη βόρεια Ελλάδα με καταγωγή από τη Μικρά Ασία και μαζί ξεκινούν τη συλλογή έργων τους, με γνώμονα την κοινή τους αγάπη για την τέχνη. Από αυτή την αγάπη δημιουργήθηκε και το Τελλόγλειο Ίδρυμα το 1972, μετά τη δωρεά της περιουσίας τους στο πανεπιστήμιο. Αν και ο Νέστορας έφυγε από τη ζωή λίγους μήνες μετά την υπογραφή της αρχικής συμφωνίας ίδρυσης, η Αλίκη ανέλαβε να συνεχίσει το έργο που θα έφερνε το όραμά τους στην ζωή. Η θεμελίωση του Τελλογλείου έγινε στη δεκαετία του 90, ενώ το 1999 πραγματοποιήθηκαν τα επίσημα εγκαίνια.
Η αρχική συλλογή του Τελλογλείου, της οποίας το πνεύμα αντικατοπτρίζεται στην Οικία Τέλλογλου έχει ένα ιδιαίτερο γνώρισμα: το προσωπικό γούστο. Οι Τέλλογλου επέλεγαν να συλλέξουν έργα που τους άρεσαν προσωπικά και ανέπτυσσαν φιλίες με τους καλλιτέχνες, αποκτώντας σταδιακά έργα από όλη την πορεία τους. Σε σχέση με άλλους συλλέκτες που λειτουργούν βάσει ενός πιο εγκυκλοπαιδικού χαρακτήρα, οι Τέλλογλου συνέλεξαν μια ποικιλία έργων που συνδυάζει διαφορετικά υλικά, διαφορετικές μορφές, εποχές και προελεύσεις. Η Οικία Τέλλογλου ήταν ένας ζωντανός οργανισμός, μέσα στην οποία κυκλοφορούσαν συνεχώς έργα ανάλογα με τις προτιμήσεις της Αλίκης και του Νέστορα. Είχαν την ευαισθησία και την καλλιτεχνική παιδεία να εκτιμήσουν κάθε είδος τέχνης.
Η ζωγραφισμένη πόρτα
Η απεικόνιση αυτού του μικρού κοριτσιού φιλοτεχνήθηκε από τον Κώστα Λούστα, ο οποίος μετά από τις σπουδές του στην σχολή καλών τεχνών της Αθήνας, ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη όπου και απέκτησε επαφή με την καρδιά της σύγχρονης τέχνης. Το έργο- που εικάζεται ότι ζωγραφίστηκε πάνω στην πόρτα με παρουσία του ίδιου του Λούστα στο σπίτι- αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο οι Τέλλογλου βίωναν τα έργα, ενώ η Αλίκη Τέλλογλου θα ανέπτυσσε αργότερα φιλία με τον καλλιτέχνη όπως συνήθιζε.
Τα έργα τέχνης συντρόφευαν τους Τέλλογλου σε κάθε στιγμή. Κάθε φορά που προσέθεταν στη συλλογή τους ένα έργο, το τοποθετούσαν σε έναν μικρό τρίποδα και τους συνόδευε σε όλους τους χώρους του σπιτιού, σαν να είναι κομμάτι της οικογένειάς τους.
Μια παγκόσμια συλλογή
Το ζεύγος Τέλλογλου συνήθιζε να φέρνει στην Ελλάδα διάφορα έργα τέχνης που συγκέντρωνε στα ταξίδια του, εκ των οποίων πολλά εκτίθενται στην Οικία Τέλλογλου. Κινεζική, Ιαπωνική, Αραβική και Αφρικανική τέχνη συναντιούνται στον ίδιο χώρο, με πορσελάνινα αγαλματίδια να βρίσκονται δίπλα σε αφρικάνικα προσωπεία.
Στο σαλόνι, στο οποίο πραγματοποιούνται ετησίως εκδηλώσεις, παραστάσεις, βραδιές ποίησης και μαθήματα ιστορίας της τέχνης, δεσπόζει ένα σκαλιστό παραβάν ιαπωνικής τέχνης απέναντι από πίνακες σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων, όπως του Εγγονόπουλου. Ο συνδυασμός αυτός εξηγείται μόνο από το πνεύμα προσωπικής επιλογής που καθόριζε τα κομμάτια της πλούσιας συλλογής των Τέλλογλου.
Το χαλί του σαλονιού αποτελεί κειμήλιο της οικογένειας του Νέστορα, η οποία το εφερε μαζί της στη Θεσσαλονίκη, λίγο πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το χαλί αυτό, το οποίο έχει πατηθεί χιλιάδες φορές και σήμερα είναι πάνω από 100 ετών, διατηρείται άψογα. Αντικατοπτρίζει τον τρόπο παραγωγής της εποχής, τότε που τα αντικείμενα φτιάχνονταν για να κρατάνε.
Τέχνη σε κάθε γωνία
Στην Οικία Τέλλογλου δύσκολα θα συναντήσει κανείς κάποιο αντικείμενο που να μην αποτελεί έργο τέχνης. Από τα ζωγραφισμένα τραπέζια, τις σκαλιστές καρέκλες και τα κεντημένα μαξιλάρια μέχρι τη ραπτομηχανή κοσμημένη με σχέδια που απεικονίζουν τη Σφίγγα, τίποτα μέσα στο διαμέρισμα δεν είναι αστόλιστο.
Πάνω στην τραπεζαρία του σπιτιού βρίσκεται ένα άλογο ανεκτίμητης αξίας από την βαυαρική εταιρία Rosenthal, η οποία εξειδικεύεται στις πορσελάνες που δόθηκε ως δώρο στο ζευγάρι για τον γάμο τους. Στην κουζίνα, ασημένια σκεύη από τον Λίβανο βρίσκονται δίπλα σε συσκευές αντίκες της Phillips, τις οποίες η Αλίκη χρησιμοποιούσε μέχρι και το τέλος της ζωής της.
Το γραφείο της Α. Τέλλογλου: Ένα παράθυρο στον χρόνο
Τα προσωπικά αντικείμενα της Αλίκης Τέλλογλου εκτίθενται σήμερα στο γραφείο της, το οποίο έχει διατηρηθεί όσο πιο ζωντανό γίνεται για να θυμίζει το προσωπικό της γούστο. Η Αλίκη, μεγάλη λάτρης της μόδας, φορούσε αρχικά έντονα χρώματα που αναπαριστούσαν τις τάσεις της εποχής, ενώ αργότερα απέκτησε μια αγάπη για το πιο λαϊκό ντύσιμο, με κομμάτια που της θύμιζαν τη μητέρα και τη γιαγιά της.
Πάνω στο γραφείο βρίσκεται η συλλογή με παραμύθια που έγραψε η ίδια, με εικονογράφηση από τον φίλο της και καλλιτέχνη Πάνο Βαλσαμάκη, ο οποίος επίσης σχεδίασε σκαλιστές απεικονίσεις γοργόνων σε ένα μπαούλο που βρίσκεται επίσης στην Οικία. Ίσως το πιο προσωπικό και ενδόμυχο στοιχείο του χώρου είναι τα σημάδια από τα τσιγάρα που η Αλίκη έσβηνε πάνω στο γραφείο της σε όλη της τη ζωή μέχρι και τον θάνατό της το 2008.
Στα ράφια δίπλα στο γραφείο βρίσκονται διάφορες φωτογραφίες και αφιερώσεις της Αλίκης από σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο φίλος της Μανόλης Ανδρόνικος.
Ένα νοσοκομείο για τους γερούς
«Γιατί θέλετε τόσο πολύ να κάνετε ένα μουσείο τέχνης και δεν δωρίζετε την περιουσία σας για να γίνει ένα νοσοκομείο στην πόλη της Θεσσαλονίκης»; Αυτό είχε ρωτήσει ένας πολιτικός την Αλίκη Τέλλογλου την περίοδο που προσπαθούσε να φέρει εις πέρας το όραμά της για το Τελλόγλειο Ίδρυμα.
Η απάντηση; «Κι εγώ αυτό που κάνω είναι νοσοκομείο αλλά για τους γερούς. Κάποιος που είναι καλά στην υγεία του, να πάει εκεί και να κάνει καλά το πνεύμα και την ψυχή του». Ακούγοντας αυτό , κατανοούμε τη σημασία της τέχνης. Σε έναν κόσμο που αναζητούμε συνεχώς το πρακτικό, ποιος είπε ότι η τέχνη δεν είναι σημαντική ; Είναι, για την ψυχή.
