Από το 1815 έως σήμερα, η Ελλάδα γνώρισε αρκετές
εδαφικές επεκτάσεις μέσω πολέμων και διπλωματικών συμφωνιών.
Οι σημαντικότερες εξ αυτών ήταν η Ένωση των Ιονίων Νήσων (1864), η απόκτηση της Θεσσαλίας (1881), οι κατακτήσεις των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913) και η ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων (1947). Ακολουθεί μια καταγραφή των κυριότερων συνθηκών και πολέμων που διαμόρφωσαν τα εδαφικά σύνορα της Ελλάδας από το 1815 έως σήμερα:
1. Συνθήκη της Βιέννης (1815)
Η συνθήκη αυτή, μετά την ήττα του Ναπολέοντα, επικύρωσε την κυριαρχία της Βρετανίας στα Επτάνησα (Ιόνια Νησιά). Τα Επτάνησα παρέμειναν υπό βρετανική προστασία μέχρι την ένωση με την Ελλάδα το 1864.
2. Πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830)
Μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, το Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1830 αναγνώρισε την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Τα πρώτα εδαφικά σύνορα της Ελλάδας περιλάμβαναν την Πελοπόννησο, τις Κυκλάδες και τη Στερεά Ελλάδα, ενώ η βόρεια Ελλάδα, η Κρήτη, η Ήπειρος και τα νησιά του Αιγαίου δεν ανήκαν στο νεοσύστατο κράτος.
3. Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης (1832)
Η συνθήκη αυτή, που ακολούθησε το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, επικύρωσε τα σύνορα της Ελλάδας. Καθόρισε ως βόρεια σύνορα τον Αχελώο ποταμό και τον Σπερχειό ποταμό. Η Ελλάδα έγινε ανεξάρτητο βασίλειο υπό την κυριαρχία του Όθωνα.
4. Συνθήκη του Λονδίνου (1864)
Με τη Συνθήκη του Λονδίνου το 1864, τα Ιόνια Νησιά, που ήταν υπό βρετανική κυριαρχία, παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα. Η ένωση αυτή αποτέλεσε την πρώτη εδαφική επέκταση της Ελλάδας μετά την ανεξαρτησία της.
5. Συνθήκη του Βερολίνου (1878)
Η συνθήκη αυτή, μετά τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο, καθόρισε το πλαίσιο για την απόδοση της Θεσσαλίας και τμήματος της Ηπείρου στην Ελλάδα μέσω διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, η εφαρμογή της συνθήκης αργότερα οδήγησε σε διμερείς συμφωνίες μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
6. Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (1881)
Η σύμβαση αυτή καθόρισε την απόδοση της Θεσσαλίας και τμήματος της Ηπείρου στην Ελλάδα. Οι περιοχές αυτές είχαν στρατηγική σημασία για την Ελλάδα, αλλά η Ήπειρος και άλλες περιοχές της Μακεδονίας παρέμειναν υπό οθωμανική κυριαρχία.
7. Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913)
Ο Α’ και ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος έφεραν σημαντικές εδαφικές επεκτάσεις στην Ελλάδα. Με τη Συνθήκη του Λονδίνου (1913), η Ελλάδα απέκτησε την Κρήτη, ενώ με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913) προστέθηκαν η Μακεδονία, η Ήπειρος και τα νησιά του Βορείου Αιγαίου.
8. Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και Συνθήκη των Σεβρών (1920)
Η Συνθήκη των Σεβρών το 1920, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, προέβλεπε την απόδοση στην Ελλάδα εδαφών της Μικράς Ασίας (περιοχή της Σμύρνης) και της Ανατολικής Θράκης. Η συνθήκη δεν εφαρμόστηκε πλήρως λόγω της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922).
9. Μικρασιατική Καταστροφή και Συνθήκη της Λωζάννης (1923)
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, η Συνθήκη της Λωζάννης του 1923 αντέστρεψε τις διατάξεις της Συνθήκης των Σεβρών. Η Ελλάδα αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τα εδάφη της στη Μικρά Ασία, καθώς και την Ανατολική Θράκη, και ορίστηκαν τα σημερινά σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Προβλέφθηκε επίσης η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
10. Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και Εμφύλιος Πόλεμος (1939-1949)
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ελλάδα βρέθηκε υπό κατοχή από τις δυνάμεις του Άξονα. Μετά την απελευθέρωση, η Ελλάδα εισήλθε σε εμφύλια σύρραξη μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και των κομμουνιστών ανταρτών. Παρόλο που ο εμφύλιος δεν είχε άμεση εδαφική επίπτωση, καθόρισε τη γεωπολιτική θέση της χώρας στον Ψυχρό Πόλεμο.
11. Συνθήκη των Παρισίων (1947)
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Συνθήκη των Παρισίων (1947) προέβλεπε την απόδοση των Δωδεκανήσων από την Ιταλία στην Ελλάδα. Αυτή ήταν η τελευταία σημαντική εδαφική επέκταση της Ελλάδας και συμπλήρωσε την εδαφική ολοκλήρωση της χώρας στα σημερινά της σύνορα.
12. Σύγκρουση στην Κύπρο (1974)
Αν και δεν υπήρξε επίσημη εδαφική αλλαγή για την Ελλάδα, η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 μετά το πραξικόπημα της ΕΟΚΑ Β’ οδήγησε στην κατοχή του βόρειου τμήματος του νησιού από την Τουρκία, γεγονός που συνεχίζει να επηρεάζει τις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας. Η Κύπρος παραμένει διχοτομημένη και η Ελλάδα διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με την Κυπριακή Δημοκρατία.
13. Συμφωνία των Πρεσπών (2018)
Η Συμφωνία των Πρεσπών, που υπογράφηκε το 2018 μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, έθεσε τέλος στη διαμάχη για το όνομα της πρώην ΠΓΔΜ. Δεν υπήρξε αλλαγή στα εδαφικά σύνορα.
της Νάντιας Β. Γώγουλου
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
MSc Πολιτικής Δικονομίας – Αστικού Δικαίου της Νομικής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, διαπιστευμένη διαμεσολαβήτρια υπουργείου Δικαιοσύνης