Αναλυτικός οδηγός με παραδείγματα
Ραγδαία αναμένεται να είναι το προσεχές διάστημα η αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων, οι οποίοι θα συνεχίσουν να εργάζονται με στόχο την αύξηση του εισοδήματός τους.
Μέχρι στιγμής, περίπου 190.000 συνταξιούχοι έχουν δηλώσει στην πλατφόρμα του ΕΦΚΑ ότι εργάζονται, ενώ συνολικά φέτος εκτιμάται ότι θα καταθέσουν αίτηση συνταξιοδότησης 220.000 άτομα. Μάλιστα, εκτιμάται ότι ο αριθμός αυτός θα είναι εξίσου υψηλός και την επόμενη χρονιά, ενώ ολοένα και περισσότερο κερδίζει έδαφος η επιλογή της εξόδου από την αγορά εργασίας στα 62 έτη χωρίς τη συμπλήρωση 40 ετών ασφάλισης, με σκοπό την κατοχύρωση της μηνιαίας σύνταξης και την αύξηση του εισοδήματος από τη συνέχιση της εργασίας.
Τα σημεία που πρέπει να έχουν υπ’ όψιν τους όσοι συνταξιοδοτήθηκαν και εργάζονται ή αναζητούν εργασία, αλλά και όσοι πρόκειται να συνταξιοδοτηθούν και να συνεχίσουν να εργάζονται, είναι τα εξής:
Συνταξιούχος που απασχολείται, οφείλει να υποβάλει σχετική δήλωση στην ιστοσελίδα του e-ΕΦΚΑ μέσω της υπηρεσίας «Δήλωση Απασχόλησης Συνταξιούχων». Η είσοδος στην Ηλεκτρονική Πλατφόρμα πραγματοποιείται με τη χρήση των κωδικών taxisnet και τη δήλωση του ΑΜΚΑ. Στην πλατφόρμα δηλώνεται τόσο η ημερομηνία ανάληψης της απασχόλησης, όσο και η συνδρομή προϋποθέσεων για την εξαίρεση από την καταβολή πόρου υπέρ e-ΕΦΚΑ ή και από την καταβολή ασφαλιστικών εισφορών.
Στη «Δήλωση Απασχόλησης Συνταξιούχων» πρέπει να δηλωθούν επιπλέον το είδος της απασχόλησης και η ενδεχόμενη αιτία εξαίρεσης από την καταβολή πόρου ή και εισφορών.
Όσοι είναι συνταξιούχοι και απασχολούνται ως μισθωτοί, από την 01/01/2024 έχουν κατοχυρώσει πλήρως το 100% του μηνιαίου ποσού της σύνταξης και υπόκεινται μόνο στην καταβολή μη ανταποδοτικού πόρου 10% που δεν μπορεί να προσαυξήσει το ποσό της σύνταξης, αλλά πρέπει να καταβάλλεται μαζί με τις εισφορές. Από την καταβολή του πόρου εξαιρούνται άτομα με ψυχική αναπηρία, πολύτεκνοι, μερικές ειδικές κατηγορίες συνταξιούχων, όσοι λαμβάνουν το εξωιδρυματικό επίδομα, καθώς και συνταξιούχοι που έχουν αναπηρία από κοινή ή επαγγελματική νόσο, εργατικό ατύχημα και ατύχημα εκτός εργασίας. Σε περίπτωση μιας συνταξιούχου εργαζόμενης που είναι πολύτεκνη, η απαλλαγή από την πληρωμή του πόρου δίνεται εφόσον ένα τουλάχιστον εκ των τέκνων είναι ανήλικο ή σπουδάζει σε ανώτερες ή ανώτατες σχολές και έως τη συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας του ή είναι ανίκανο για κάθε βιοποριστική εργασία.
Η μη υποβολή δήλωσης απασχόλησης από έναν συνταξιούχο ή ο… εντοπισμός κάποιου που παρέχει «μαύρη» εργασία συνεπάγεται «ποινή» παρακράτησης ποσού που αντιστοιχεί σε 12 μηνιαίες συντάξεις, κύριες και επικουρικές. Δηλαδή, αν ένας συνταξιούχος με μηνιαίες αποδοχές 800 ευρώ «συλληφθεί» να εργάζεται παράνομα, τότε θα χάσει ποσό 9.600 ευρώ.
Εκτός από την καταβολή πόρου, όλοι οι συνταξιούχοι που συνεχίζουν να απασχολούνται, ή θα ξεκινήσουν να απασχολούνται, υποχρεούνται να δηλώσουν την έναρξη της απασχόλησής τους έως το τέλος του μήνα έναρξης της απασχόλησης στην ηλεκτρονική υπηρεσία που προαναφέρθηκε.
Αν ένας συνταξιούχος έχει πέραν του ενός εργοδότη και όταν πρόκειται για απασχόληση με την ίδια ιδιότητα (μισθωτός, μη μισθωτός κτλ.), αρκεί να υποβληθεί δήλωση για το χρονικό διάστημα για το οποίο ο συνταξιούχος απασχολείται γενικά, άσχετα με το πλήθος των εργοδοτών.
Όσοι έχουν δηλώσει εκ παραδρομής ότι είναι ήδη συνταξιούχοι ενώ εργάζονται, τότε, εφόσον συντρέχουν ουσιαστικοί λόγοι για τη μεταβολή, προτείνεται η δήλωση διακοπής απασχόλησης την ίδια ημέρα με αυτήν που καταχωρήθηκε ως έναρξη για τη συγκεκριμένη δήλωση και η υποβολή νέας δήλωσης με τα ορθά στοιχεία.
Ο απασχολούμενος συνταξιούχος μπορεί, όποτε επιθυμεί, να δηλώσει διακοπή της απασχόλησης και να λάβει τα όποια εφάπαξ δικαιούται και τα οποία δεν καταβάλλονται όσο εργάζεται.
Αν ένας ή μία συνταξιούχος είναι χήρος ή χήρα και θα θέλει να εργαστεί, τότε δεν εμπίπτει στις διατάξεις περί καταβολής εισφορών και του ειδικού πόρου.
Αν κάποιος υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης λόγω γήρατος και συνεχίσει να εργάζεται, τότε πρέπει να καταβάλει τον σχετικό πόρο. Μάλιστα, έχει υποχρέωση καταβολής από την πρώτη μέρα του επόμενου μήνα υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης, εφόσον συνεχίζει να ασφαλίζεται λόγω της ασκούμενης δραστηριότητας ως μη μισθωτός.
Αν κάποιος συνταξιούχος λόγω αναπηρίας συνεχίζει να εργάζεται ως μη μισθωτός, εξαιρείται από την καταβολή του σχετικού πόρου. Έχει δε την υποχρέωση να δηλώσει την απασχόληση στην ηλεκτρονική υπηρεσία, παρόλο που είναι συνταξιούχος λόγω αναπηρίας, συμπληρώνοντας τη σχετική ένδειξη στη στήλη των εξαιρέσεων. Δεδομένου ότι για τον προσδιορισμό των υπόχρεων στην καταβολή πόρου διενεργείται αυτοματοποιημένα διασταύρωση των στοιχείων μητρώου συνταξιούχων και ενεργών μη μισθωτών ασφαλισμένων, θα απαιτηθεί η προσκόμιση δικαιολογητικών, μόνο εφόσον ζητηθούν.
Αν κάποιος είναι συνταξιούχος του πρώην ΟΓΑ, τότε μπορεί να συνεχίσει τη δραστηριότητά του εφόσον το επιθυμεί. Και η συγκεκριμένη κατηγορία απασχολούμενων συνταξιούχων εξαιρείται από την καταβολή εισφορών και του πόρου, ωστόσο υπάρχει η υποχρέωση της δήλωσης στην ηλεκτρονική υπηρεσία «Δήλωση Απασχόλησης Συνταξιούχων». Η διαδικασία είναι ίδια με τους συνταξιούχους με αναπηρία. Για τους αγρότες ειδικού καθεστώτος, εφόσον προκύπτει εισόδημα από αγροτική-επιχειρηματική δραστηριότητα, υπάρχει η υποχρέωση δήλωσης στη σχετική πλατφόρμα. Επισημαίνεται ότι κριτήριο για την υποχρέωση δήλωσης απασχολούμενου συνταξιούχου αποτελεί η δήλωση εισοδήματος από αγροτική δραστηριότητα και όχι ο φορολογικός χαρακτηρισμός αγρότης ειδικού ή κανονικού καθεστώτος.
Συνταξιούχος του Δημοσίου με εισοδήματα από αγροτική δραστηριότητα που δεν καταβάλλει εισφορές, πρέπει να δηλώσει τα σχετικά στοιχεία στην πλατφόρμα. Ως συνταξιούχος άλλου φορέα εκτός του πρώην ΟΓΑ και υπό την προϋπόθεση ότι το ετήσιο εισόδημα από αγροτική δραστηριότητα δεν ξεπερνά τα 10.000 ευρώ, τότε υπάρχει εξαίρεση από την καταβολή εισφορών και πόρου.
Εάν ένας συνταξιούχος απασχολείται ως ελεύθερος επαγγελματίας και καταβάλλει εισφορές στην 1η ασφαλιστική κατηγορία για κύρια σύνταξη, υγεία και ανεργία, τότε ο πόρος που καλείται να καταβάλλει, ανέρχεται στο 50% επί της ασφαλιστικής κατηγορίας. Έτσι, ο μηνιαίος πόρος για φέτος ανέρχεται σε 87,92 ευρώ, δεδομένου ότι η εισφορά κλάδου σύνταξης στην 1η ασφαλιστική κατηγορία έχει καθοριστεί στα 175,83 ευρώ.
Αν κάποιος είναι συνταξιούχος απασχολούμενος ως μη μισθωτός (αυτοαπασχολούμενος) και καταβάλλει εισφορές στην 1η ασφαλιστική κατηγορία για κλάδο σύνταξης, υγείας, επικουρικής ασφάλισης και ανεργία, τότε θα καταβάλλει το 40% του πόρου που αντιστοιχεί στην κύρια και την επικουρική ασφάλιση. Έτσι, το μηνιαίο ποσό ορίζεται σε 70,33 ευρώ για τον κλάδο σύνταξης και σε 17,70 ευρώ για την επικουρική.
Αν ένας συνταξιούχος απασχολείται ως ελεύθερος επαγγελματίας, θα ενημερώνεται για το ποσό του πόρου υπέρ του e-ΕΦΚΑ με το ειδοποιητήριο πληρωμής ασφαλιστικών εισφορών, στο οποίο θα περιλαμβάνεται και το ποσό του πόρου υπέρ e-ΕΦΚΑ για κάθε μήνα ασφάλισης. Ο πόρος αποτυπώνεται για τους κλάδους σύνταξης και επικουρικής ασφάλισης στα πεδία με τη λεκτική περιγραφή «Πόρος Σύνταξης» και «Πόρος Επικουρικής». Ο πόρος περιλαμβάνεται στο «Πληρωτέο Ποσό» του ειδοποιητηρίου, το οποίο εξοφλείται με τον κωδικό πληρωμής RF σε όλες τις τράπεζες και στα ΕΛΤΑ μέσω του Διατραπεζικού Συστήματος (ΔΙΑΣ), με εντολή πληρωμής ή με άμεση χρέωση λογαριασμού (πάγια εντολή). Σε περίπτωση εκπρόθεσμης πληρωμής, επιβαρύνεται με τις προβλεπόμενες προσαυξήσεις όπως και οι εισφορές.
Αν κάποιος είναι συνταξιούχος και δεν έχει συμπληρώσει το 62ο έτος, αλλά απασχολείται σε φορέα της Γενικής Κυβέρνησης με ταυτόχρονη αναστολή της σύνταξης, τότε δεν υπόκειται στην πληρωμή πόρου. Για όσο χρονικό διάστημα συνεχίζει την απασχόληση σε φορέα της Γενικής Κυβέρνησης και δεν έχει συμπληρώσει το 62ο έτος της ηλικίας, δεν υποχρεούται σε καταβολή πόρου.
Αν ένας συνταξιούχος του ΕΦΚΑ ασκεί ελεύθερο επάγγελμα και δεν εξοφλήσει τις εισφορές, τότε αυτές βεβαιώνονται στο Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών και ακολούθως παρακρατούνται από το ποσό των καταβαλλόμενων συντάξεων (κύριας και επικουρικής) και μέχρι το ύψος της οφειλής.
Αν ένας συνταξιούχος του πρώην ΙΚΑ απασχολείται ως εργάτης γης και αμείβεται με εργόσημο του πρώην ΟΓΑ, θα καταβάλλει, πέραν των εισφορών που παρακρατούνται σε ποσοστό 10% κατά την εξαργύρωση των εργοσήμων και τυχόν υπόλοιπου οφειλόμενου ποσού εισφορών που θα προκύψει από την ετήσια εκκαθάριση εργοσήμων, επιπλέον 10% επί της αξίας των αμοιβών που έλαβε ως εργόσημο στο έτος απασχόλησης. Η αναζήτηση και καταβολή του ποσού που αντιστοιχεί στον πόρο θα πραγματοποιείται μετά την ετήσια εκκαθαριστική διαδικασία εργοσήμων.
Αν κάποιος είναι συνταξιούχος δικηγόρος και συνεχίζει να ασκεί τη δραστηριότητά του, τότε λαμβάνονται υπ’ όψιν και τα ποσά που αφορούν τα γραμμάτια προείσπραξης, τα οποία συμψηφίζονται με τον οφειλόμενο πόρο.
Για συνταξιούχο που απασχολείται ως μισθωτός και παράλληλα θέλει να απασχοληθεί και ως ελεύθερος επαγγελματίας, υπάρχει διαφοροποίηση, καθώς θα καταβληθεί ο πόρος 10% για καθεμία από τις δραστηριότητες που ασκεί ξεχωριστά. Ο προσδιορισμός του πόρου γίνεται αυτοτελώς για την ασφάλιση μη μισθωτού και δεν λαμβάνεται υπόψη το ποσό του πόρου που έχει καταβληθεί λόγω της μισθωτής απασχόλησης. Δεδομένου ότι στις περιπτώσεις παράλληλης άσκησης μισθωτής και μη μισθωτής δραστηριότητας διενεργείται εκκαθαριστική διαδικασία, το προβλεπόμενο ποσό πόρου θα προσδιορίζεται και θα αναζητείται με την ολοκλήρωση της εκκαθαριστικής διαδικασίας.
Για συνταξιούχο λόγω γήρατος που απασχολείται ως ελεύθερος επαγγελματίας και ως μισθωτός, τίθεται ανώτατο όριο καταβολής εισφορών. Έτσι, το συνολικό καταβαλλόμενο ποσό πόρου, για κάθε απασχόληση που υπάγεται υποχρεωτικά στην ασφάλιση του e-ΕΦΚΑ (μισθωτού και μη μισθωτού), δεν μπορεί να υπερβεί το 12πλάσιο του εκάστοτε ισχύοντος ποσού της εθνικής σύνταξης. Δεδομένου ότι, από την 01/01/2024, το ποσό της εθνικής σύνταξης διαμορφώθηκε σε 426,17 ευρώ, το ανώτατο όριο του πόρου σε ετήσια βάση για κάθε υπόχρεο απασχολούμενο συνταξιούχο καθορίζεται σε 5.114,04 ευρώ.
Για συνταξιούχο του ΕΦΚΑ που εκμεταλλεύεται τουριστικά καταλύματα με ατομική επιχείρηση, προκύπτει υποχρεωτική ασφάλιση του e-ΕΦΚΑ βάσει διατάξεων του πρώην ΟΑΕΕ. Επιπλέον, εξαιρείται από αυτήν και υπάγεται στην υποχρεωτική ασφάλιση του e-ΕΦΚΑ βάσει διατάξεων του πρώην ΟΓΑ, εφόσον η συνολική δυναμικότητα των τουριστικών καταλυμάτων δεν υπερβαίνει τον αριθμό των 10 δωματίων και ταυτόχρονα είναι εγγεγραμμένος στο Μητρώο Αγροτών και Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, με την ιδιότητα του κατά κύριο επάγγελμα αγρότη. Συνεπώς, υποχρεούται στην καταβολή εισφορών ελεύθερου επαγγελματία ή αγρότη καθώς και πόρου, εφόσον δεν εμπίπτει στις περιπτώσεις εξαίρεσης από την καταβολή αυτού. Επισημαίνεται ότι η μη υποβολή δήλωσης επιφέρει κυρώσεις που αντιστοιχούν σε 12 μηνιαίες συντάξεις (κύρια και επικουρική).
Αν κάποιος είναι συνταξιούχος του πρώην ΟΓΑ και εκμεταλλεύεται τουριστικά καταλύματα, τότε για τη χρονική περίοδο από 01/01/2017 – 31/12/2023, ως συνταξιούχος του πρώην ΟΓΑ, προκύπτει υποχρέωση καταβολής των ασφαλιστικών εισφορών με βάση τον νόμο Κατρούγκαλου (εισφορές αυτοτελώς απασχολούμενων και ελευθέρων επαγγελματιών). Για την χρονική περίοδο από 01/01/2024 και μετά, εφόσον ως συνταξιούχος του πρώην ΟΓΑ εκμεταλλεύεται τουριστικά καταλύματα δυναμικότητας έως και 10 δωματίων και παράλληλα είναι εγγεγραμμένος στο Μητρώο Αγροτών και Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων με την ιδιότητα του κατ’ επάγγελμα αγρότη, έχει υποχρέωση καταβολής εισφορών αγροτών, αλλά και καταβολής πόρου, εφόσον δεν εμπίπτει στις περιπτώσεις εξαίρεσης από την καταβολή αυτού. Για συνταξιούχους του πρώην ΟΓΑ προ της 13/05/2016, εφόσον από 01/01/2017 υπάρχει εισόδημα πάνω από 4.923,12 ευρώ, προκύπτει υποχρέωση καταβολής εισφοράς, όπως και για όσους είχαν μετά την 01/06/2020 εισόδημα άνω των 10.000 ευρώ.
του Λουκά Γεωργιάδη