Στις 10/10/2024 δόθηκε στη δημοσιότητα η τρίτη ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αφορά την απορρόφηση πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ). Η έκθεση αξιολογεί θετικά την εφαρμογή του Ελληνικού Σχεδίου, ενώ επισημαίνει την ανάγκη να ενταθούν οι προσπάθειες για την έγκαιρη ολοκλήρωσή του.
Συγκεκριμένα, από τα 36 δισ. ευρώ που θα λάβει συνολικά η χώρα μας με την ολοκλήρωση του προγράμματος, μέχρι 31 Αυγούστου είχαν εκταμιευθεί 17,2 δισ. ευρώ. Αν σε αυτά προσθέσουμε και την τελική έγκριση του τελευταίου αιτήματος για επιχορήγηση 1 δισ. ευρώ στις 16 Οκτωβρίου, η Ελλάδα έχει ήδη λάβει πάνω από το 50% του συνολικού προγράμματος και βρίσκεται αρκετά πάνω από τον μέσο όρο (41%) των κρατών-μελών της Ένωσης.
Με αφορμή τις καλές επιδόσεις της χώρας μας, είναι χρήσιμο να ξανασκεφτούμε πόσο σημαντικό βήμα είναι το Ταμείο Ανάκαμψης για την ευρωπαϊκή συνοχή και ολοκλήρωση και πόσο ευεργετικές είναι οι επιπτώσεις του για την Ελλάδα.
Πέρα από κάθε προσδοκία, η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφασίζει το 2020 να δανειστεί 750 δισ. ευρώ από τις αγορές για να τα μοιράσει κυρίως στα πιο αδύναμα μέλη της, είτε ως απευθείας χρηματοδότηση, είτε ως δάνεια μέχρι το τέλος του 2026. Η Ελλάδα θα λάβει το ποσό των 36 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί στο 17% του ΑΕΠ και αναλογικά είναι το μεγαλύτερο της Ένωσης.
Το Ταμείο Ανάκαμψης «γεννήθηκε» μέσα στην πανδημία. Σκοπός του, να αντιμετωπίσει την οικονομική ύφεση που προκλήθηκε εξαιτίας της, αλλά και να λειτουργήσει ως ένα «θετικό σοκ» για φιλόδοξες επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που θα απαντούν στις μεγάλες προκλήσεις του μέλλοντος. Βασικοί θεματικοί πυλώνες του Ταμείου αναγορεύονται η πράσινη μετάβαση, ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η βιώσιμη και συμπεριληπτική ανάπτυξη, καθώς και η οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα.
Μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία και της ενεργειακής κρίσης που τον διαδέχθηκε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε σε ένα νέο σχέδιο, το ονόμασε REPowerEU και το ενέταξε στον Μηχανισμό του ΤΑΑ. Σκοπός του νέου σχεδίου, η μείωση της εξάρτησης των ευρωπαϊκών κρατών από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και η επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης με επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές, εξοικονόμηση ενέργεια και διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού. Μακροπρόθεσμα, το REPowerEU θέτει έναν πολύ φιλόδοξο στόχο: τη μείωση τουλάχιστον κατά 55% των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 και την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Το ελληνικό σχέδιο ανάπτυξης και ανθεκτικότητας έχει εστιάσει στην πράσινη μετάβαση, εφόσον το 38% των διαθέσιμων κεφαλαίων αφορούν έργα που υποστηρίζουν τους στόχους για το κλίμα. Ωστόσο σημαντικό μέρος των κεφαλαίων διατίθεται για έργα ψηφιακής μετάβασης (22,1%), ενώ διαθέτει και μια ισχυρή κοινωνική διάσταση με έργα που ενισχύουν την αγορά εργασίας και βελτιώνουν την καθημερινότητα των πολιτών.
Τα αποτελέσματα της μέχρι τώρα υλοποίησης έργων του Ταμείου Ανάκαμψης είναι κάτι παραπάνω από ικανοποιητικά!
Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:
* Βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη το έργο ανακαίνισης και εκσυγχρονισμού 80 νοσοκομείων σε όλη τη χώρα. Πρόκειται για μια ουσιαστική αναβάθμιση υποδομών και υπηρεσιών του δημόσιου συστήματος υγείας που θα αλλάξει τη συνολική εμπειρία των πολιτών, κυρίως όμως των πιο ευάλωτων που στηρίζονται στο ΕΣΥ. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2025, ο προϋπολογισμός του φτάνει στα 315 εκατ. ευρώ και από αυτά τα 254 εκατ. ευρώ (80%) προέρχονται από το ΤΑΑ.
* Μέσα από τα προγράμματα της ΔΥΠΑ, που επίσης χρηματοδοτούνται από το ΤΑΑ, 260.000 εργαζόμενοι και άνεργοι έχουν ολοκληρώσει μέχρι τώρα την κατάρτιση και πιστοποίηση σε πράσινες και ψηφιακές δεξιότητες, ενδυναμώνοντας έτσι τη θέση τους στην αγορά εργασίας. Με την ολοκλήρωση των προγραμμάτων ο αριθμός των ωφελούμενων στοχεύει στις 500.000.
* Στην πρόσφατη έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής αναφέρεται ότι τα έσοδα από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής ανέρχονται στα 870 εκατ. ευρώ. Η εξέλιξη αυτή πιστώνεται στον μέγιστο βαθμό στη διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με το σύστημα POS και την ΑΑΔΕ, που χρηματοδοτήθηκε από το ΤΑΑ.
* Η ΑΔΜΗΕ ανακοίνωσε ότι το 2023 το 57% του μείγματος της παραγόμενης ενέργειας προήλθε από ανανεώσιμες πηγές.
Σε μακροοικονομικό επίπεδο, το ΤΑΑ συγκαταλέγεται στους βασικούς παράγοντες που θα καθορίσουν την πορεία της χώρας για τα επόμενα χρόνια. Η εξέλιξη και η ολοκλήρωση του Ελληνικού Σχεδίου θα συμβάλουν αποφασιστικά στην ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας, της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας και εντέλει της κοινωνικής συνοχής, ώστε η χώρα μας να συνεχίσει την ανοδική της πορεία, καταγράφοντας ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από τον μέσο όρο της Ευρώπης.
Ο Μηχανισμός του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας λήγει στο τέλος του 2026. Η φιλοσοφία του όμως πρέπει να μείνει και να καθορίσει μελλοντικές ευρωπαϊκές πολιτικές. Η Ευρώπη πρέπει να αντικαταστήσει το παλιό μοντέλο συνοχής με ένα νέο, όπου θα κυριαρχούν η στοχοθεσία και οι μετρήσιμες μεταρρυθμίσεις. Η Ελλάδα έχει σημαντικούς λόγους να υποστηρίξει αυτή τη μετάβαση.
της Δόμνας Μιχαηλίδου
Γραμματέας της Βουλής, βουλευτής Α’ Πειραιώς με τη ΝΔ