Σαφής η πρόοδος σε επίπεδο εκπομπών ,στους δύο πιο ρυπογόνους τομείς της προηγούμενης πενταετίας, της ηλεκτροπαραγωγής και της βιομηχανίας. τονίζει ο Νίκος Μάντζαρης συνιδριτής- αναλυτής του Green Tank .
Με εξαίρεση μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, όπως ορίζει ο κλιματικός νόμος , δεκάδες εταιρείες από διαφορετικούς τομείς υπέβαλαν έκθεση -με αναφορά το 2023- για το ανθρακικό τους αποτύπωμα , στην πλατφόρμα για την Κλιματική Αλλαγή και την Βιωσιμότητα, που λειτουργεί ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.ΚΑ.). Οι συνολικές εκπομπές 277 επιχειρήσεων, που υπέβαλαν εμπροθέσμως τα στοιχεία , ανέρχονται σε 20,62 Mtn CO2 eq (ισοδύναμο διοξειδίου του άνθρακα) σημειώνοντας μείωση 26% συγκριτικά με έτος βάσης 2022 .Αναλυτικά στην ιστοσελίδα -Πλατφόρμα Ο.ΦΥ.ΠΕ.ΚΑ.
Για να έχετε εικόνα (από ΕΛΣΤΑΤ) του συνολικού αριθμού των επιχειρήσεων της χώρας (ατομικών, κεφαλαιουχικών και προσωπικών), από τις 917.441 ενεργές επιχειρήσεις, οι 693.076 ήταν ατομικές και οι 564.941 δεν απασχολούσαν μισθωτούς. Η συνολική απασχόληση ήταν 3.408.054 άτομα.
Κλιματικός νόμος
Στην Ελλάδα, με βάση τον εθνικό Κλιματικό Νόμο, η χώρα οφείλει ως το τέλος του 2024 να καταρτίσει προϋπολογισμούς άνθρακα για επτά τομείς της Εθνικής Οικονομίας: 1) παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, 2) μεταφορές, 3) βιομηχανία, 4) κτίρια, 5) γεωργία και κτηνοτροφία, 6) απόβλητα και δραστηριότητες χρήσης γης, 7) αλλαγή χρήσεων γης και δασοπονίας (LULUCF) . « Ενισχύοντας την κλιματική πολιτική της χώρας, οι προϋπολογισμοί άνθρακα θα ορίσουν τις μέγιστες ποσότητες εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που επιτρέπεται να εκπέμψουν οι συγκεκριμένοι τομείς την πενταετία 2026-2030».
Υπολογισμός άνθρακα
Υπολογισμοί του Green Tank «για τους πρώτους τομεακούς προϋπολογισμούς άνθρακα με βάση τις προβλέψεις του ΕΣΕΚ (Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα) δείχνουν ότι την πενταετία 2026-2030 η Ελλάδα θα επιβαρύνει την ατμόσφαιρα με 257 εκατ. τόνους CO 2eq ( carbon dioxide equivalent – ισοδύναμο διοξειδίου του άνθρακα ) μειώνοντας τις εκπομπές της κατά 145 εκατομμύρια τόνους (-36%) συγκριτικά με την περίοδο 2018-2022.
Πάντως , όπως μας είπε ο Νίκος Μάντζαρης συνιδρυτής – αναλυτής πολιτικής του Green Tank , με βάση τις προβλέψεις της τελευταίας διαθέσιμης εκδοχής του ΕΣΕΚ (Αύγουστος 2024) είναι σαφής η πρόοδος στους δύο πιο ρυπογόνους τομείς της προηγούμενης πενταετίας, της ηλεκτροπαραγωγής και της βιομηχανίας- με οπισθοδρόμηση στον τομέα των μεταφορών.
Η Ελλάδα είναι ενδέκατη ρυπαντής στην κατάταξη των κρατών μελών της ΕΕ .Μετά την Κίνα τις ΗΠΑ και την Ινδία η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο τέταρτος μεγάλος ρυπαντής παγκοσμίως .(Τα σημαντικότερα αέρια του θερμοκηπίου είναι 80,6% διοξείδιο του άνθρακα CO2 , 12,1% μεθάνιο CH4 , 5,3% υποξείδιο του αζώτου N20 και 2,0% φθοριούχα αέρια).
Εκπομπές ΕΕ
Στην ΕΕ των 27 , οι καθαρές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (GHG- Greenhouse Gas Protocol) μειώθηκαν κατά 31% μεταξύ 1990 και 2022, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών μεταφορών- όπως ρυθμίζεται από τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. αναφέρει το European Environment Agency : Οι προκαταρκτικές εκτιμήσεις δείχνουν μια πρόσθετη μείωση ρεκόρ από έτος σε έτος κατά 8% το 2023, σημειώνοντας σημαντική πρόοδο προς την κλιματική ουδετερότητα για την ΕΕ. Οι τρέχουσες προβλέψεις GHG (Greenhouse Gas Protocol) σύμφωνα με τα κράτη μέλη, υποδηλώνουν ότι θα επιτευχθεί μείωση κατά 49% στις καθαρές εκπομπές έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990- ανεξαρτήτως του στόχου μείωσης κατά 55% για το 2030.
Για να μειωθούν οι καθαρές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ κατά 55% έως το 2030 (σε σύγκριση με το 1990) και να επιτευχθεί η ουδετερότητα των εκπομπών άνθρακα έως το 2050, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε ολόκληρη την ΕΕ πρέπει να απελευθερωθεί ταχύτερα από τον άνθρακα, τονίζει το European Environment Agency, επισημαίνοντας : Το σημερινό γεωπολιτικό πλαίσιο (σ.σ. αναφορά πριν τις τελευταίες εξελίξεις στην Συρία) απαιτεί περαιτέρω μια ταχεία απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα ,για να αντικαταστήσει τη χρήση φυσικού αερίου, CO2 και πετρελαίου στην παροχή ηλεκτρικής ενέργειας, τη θέρμανση και τις μεταφορές. Αυτό θα συμβάλει επίσης στη βελτίωση της ενεργειακής ασφάλειας και στη μείωση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας μακροπρόθεσμα. Παράλληλα απαιτούνται πρόσθετες πολιτικές και μέτρα για την ταχύτερη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών παραγωγής (ΑΠΕ) , την παροχή κινήτρων στους χρήστες για εξοικονόμηση ενέργειας και ενεργό συμμετοχή στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και για τη διασφάλιση βελτιστοποιημένης κατασκευής υποδομών ηλεκτρικής ενέργειας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Κατάσταση Ελλάδας
Στα δικά μας , για την χώρα μας ,η ανάλυση του Green Tank δείχνει επίσης :
- Το 83% αυτής της μείωσης θα προέλθει από τους τομείς της παραγωγής ηλεκτρισμού & θερμότητας (-90 MtCO 2eq ) και της βιομηχανίας (-31 MtCO 2eq ) που ήταν οι πιο ρυπογόνοι την περίοδο 2018-2022.
- -Ο τομέας των κτιρίων θα συμβάλει λιγότερο στη μείωση αυτή με – 11.7 MtCO 2eq . Ακόμα μικρότερες συνεισφορές θα έχουν οι τομείς της γεωργίας-κτηνοτροφίας (-7.5 MtCO 2eq ) και των LULUCF (-6.3 MtCO 2eq ), ενώ αμελητέα θα είναι η πρόοδος στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων (-1.1 MtCO 2eq ).
- Οπισθοδρόμηση θα σημειωθεί στον τομέα των μεταφορών (+3.1 MtCO 2eq ), ο οποίος θα είναι με διαφορά ο πιο ρυπογόνος τομέας με 105 MtCO 2eq την πενταετία 2026-2030, κατέχοντας μερίδιο σχεδόν 41% του συνολικού προϋπολογισμού άνθρακα της χώρας.
- Στο ΕΣΕΚ προβλέπεται μια αξιοσημείωτη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος των κτιρίων, δεν συμβαίνει το ίδιο και στις μεταφορές, με τα αντίστοιχα μέτρα να περιορίζονται σχεδόν αποκλειστικά στην ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης.
Στα κυριότερα θετικά σημεία του ΕΣΕΚ εντοπίζονται από το Green Tank τα εξής:
- Ο υψηλότερος κλιματικός στόχος για το 2030 (μείωση κατά 58.6% των καθαρών εκπομπών σε σχέση με τα επίπεδα του 1990).
- Η αύξηση του μεριδίου των ΑΠΕ (εξαιρουμένων των υπεράκτιων αιολικών) το 2030 στην ηλεκτροπαραγωγή και η μείωση του μεριδίου του αερίου.
- Η εμπροσθοβαρής ανάπτυξη υποδομών αποθήκευσης και χρήσης διοξειδίου του άνθρακα που θα δεσμεύεται αποκλειστικά από τη βιομηχανία ως το 2045.
Στα αρνητικά αποτυπώνονται : Οι χαμηλοί στόχοι εξοικονόμησης ενέργειας και ειδικά η αυξημένη κατανάλωση στον τομέα των μεταφορών , η περιορισμένη έμφαση στις ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων κάλ.
Με βάση τα αποτελέσματα της ανάλυσης του Green Tank ,προτείνεται από την δεξαμενή σκέψης μεταξύ άλλων : «η επανεξέταση των μέτρων και των πολιτικών του ΕΣΕΚ για τον τομέα των μεταφορών και σύγκρισή τους με μέτρα που σχεδιάζουν να εφαρμόσουν άλλα κράτη μέλη τα οποία κινούνται προς πολύ πιο φιλόδοξες κατευθύνσεις και η εκπόνηση εθνικού σχεδίου για τον περιορισμό των εκπομπών μεθανίου από την κτηνοτροφία σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς». Σε θεσμικό επίπεδο, προτείνεται «η τροποποίηση του άρθρου 7 του Κλιματικού Νόμου, προκειμένου οι εκπομπές κάθε τομέα τόσο στο έτος αφετηρίας όσο και στο καταληκτικό έτος κάθε πενταετίας να είναι αυτές που προβλέπονται από το τελευταίο διαθέσιμο ΕΣΕΚ».
Ο Νίκος Μάντζαρης θεωρεί ότι «η επιτάχυνση της μετάβασης στον τομέα των μεταφορών είναι εφικτή και απαραίτητη, για την βελτίωση της κλιματικής επίδοσης της χώρας και για την θωράκιση των πολίτες και της οικονομίας από την εφαρμογή των (όποιων) νέων επιβαρύνσεων στις τιμές των ορυκτών καυσίμων».
«Θεραπεία» στη ρίζα του προβλήματος
Υπάρχουν κρίσιμοι τομείς για τους οποίους δεν έχει αναπτυχθεί επαρκής στρατηγική μείωσης των εκπομπών, όπως αυτός των μεταφορών – αναμένεται μάλιστα να αυξήσει τις αθροιστικές εκπομπές του 2026-2030 συγκριτικά με αυτές της προηγούμενης πενταετίας, δήλωσε στο «Π» ο Νίκος Μάντζαρης συνιδριτής- αναλυτής του Green Tank : το 2027 ξεκινά ένα νέο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ-2) που θα αφορά αποκλειστικά τους τομείς των κτιρίων και των οδικών μεταφορών. Η εφαρμογή του θα οδηγήσει σε αύξηση των λογαριασμών ενέργειας για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις που εξακολουθούν να βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα. Η καλύτερη ασπίδα προστασίας απέναντι σε αυτή την επερχόμενη πρόκληση είναι η «θεραπεία» του προβλήματος στη ρίζα του, δηλαδή η δραστική μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα στους δύο αυτούς τομείς..
