Η έλευση του νέου έτους 2025 σηματοδοτεί την αντίληψη εκ των προτέρων των σημαντικότερων γεωπολιτικών προκλήσεων που η διεθνής κοινότητα έχει να αντιμετωπίσει. Η ανάλυση προφανώς εδράζεται στις ήδη ενυπάρχουσες προκλήσεις αλλά και σε νέες εκτιμώμενες προκλήσεις που η ανθρωπότητα θα αντιμετωπίσει το 2025.
Μια βασική παράμετρος που πρέπει εξ υπαρχής να ληφθεί υπόψη είναι το ότι υπάρχουν ήδη διαφορετικές δυναμικές που κληρονομήσαμε από το 2024 και συνεχίζουν να υφίστανται στην απαρχή του νέου έτους και πολλά ερωτήματα που υπήρχαν προηγουμένως και δεν έχουν απαντηθεί με την αλλαγή του χρόνου, ενώ μια ουσιαστική παρατήρηση, ως έχει καταγραφεί από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, είναι ότι αν το 2024 ήταν το έτος των εκλογών (βλ. ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ένωση, Γαλλία, Γερμανία κ.ο.κ.), το 2025 θα είναι το έτος των ερωτημάτων και ενδεχομένως των απαντήσεων στις γεωπολιτικές προκλήσεις.
Εν πρώτοις, οριοθετώντας τις προκλήσεις για το 2025, αναφέρονται ενδεικτικά και επιγραμματικά οι σημαντικότερες από αυτές, ήτοι: η ομαλή μετάβαση των κυβερνήσεων (και των πολιτικών τους) από την προτέρα κατάσταση (ειδικότερα, βλ. μετάβαση από πρόεδρο Μπάιντεν σε πρόεδρο Τραμπ στις ΗΠΑ)∙οι προκλήσεις σε πέντε πλαίσια, ήτοι οικονομικά, κοινωνικά, πλαίσιο ασφάλειας, περιβαλλοντικό και τεχνολογικό υπό το πρίσμα των πολέμων με διεθνείς επιπτώσεις που μαίνονται (βλ. πόλεμος στην Ουκρανία, Μέση Ανατολή)∙ το ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο στο οποίο αναφέρονται οι πιο πάνω προκλήσεις το οποίο παραμένει ταραχώδες και ανατρεπτικό∙ ζητήματα ενεργειακής επάρκειας και νέων πηγών ενέργειας∙ αναβίωση της τρομοκρατίας (βλ. Μαγδεμβούργο, Νέα Ορλεάνη κ.ο.κ.)∙ η αποδόμηση του μεταπολεμικού δίπολου ΗΠΑ -Ρωσίας και η ανάδειξη νέων παγκοσμίου βεληνεκούς δρώντων (βλ. Κίνα, Ινδία κ.ο.κ.)∙ οι κλιματικές αλλαγές∙ η αναγκαιότητα εξεύρεσης λύσεων στα υφιστάμενα ζητήματα, σε ένα πολυμερές επίπεδο∙ οι αλλαγές στη συμπεριφορά των εσωτερικών δρώντων σε εθνικό επίπεδο, ειδικά σε σχέση με τις εκλογικές τους επιλογές.
Τα πιο πάνω, μεταξύ άλλων, αποτελούν τις σημαντικότερες προκλήσεις για το νέο έτος και είναι ιδιαίτερα επισφαλές να αναλυθούν ενδελεχώς σε μια τέτοια αναφορά, αφού το καθένα από τα πιο πάνω ζητήματα χρήζει περαιτέρω εμπεριστατωμένης ανάλυσης πουξεφεύγει του πλαισίου του παρόντος. Εν πάση περιπτώσει, επιγραμματικά αναφέρονται οι σημαντικότερες προκλήσεις που επέχουν ενός ευρύτερου πλαισίου γεωπολιτικής επίδρασης όσον αφορά τις επιδράσεις τους στην εξέλιξη του γεωπολιτικού περιβάλλοντος που αναδεικνύεται για το 2025.
Μια από τις βασικότερες παγκόσμιες γεωπολιτικές προκλήσεις είναι η συμπεριφορά των πολιτών και η αντίδρασή τους στις υπόλοιπες προκλήσεις. Οι ηγέτες των κρατών πρέπει πρωτίστως να αντιμετωπίσουν τη στάση των εκλογικών τους σωμάτων που προφανώς δεν αντιδρούν με συλλογικό πλαίσιο στις παγκόσμιες προκλήσεις. Οι οικονομικές, κοινωνικές, μεταναστευτικές, ιδεολογικές και άλλες παράμετροι που αναφύονται μέσα από τη συμπεριφορική αντίδραση των πολιτών σε εθνικό επίπεδο, οριοθετούν και τις δράσεις και αντιδράσεις των κρατών και των ηγετών τους σε παγκόσμιο επίπεδο, κάτι που ενδεχομένως για πρώτη φορά αποδεικνύεται σήμερα. Εάν τα κράτη και οι ηγέτες τους στο παρελθόν είχαν να αντιμετωπίσουν εξωτερικά ακροατήρια, σήμερα αυτά έχουν να αντιμετωπίσουν τα εσωτερικά τους ακροατήρια -ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα, αν και όχι υψηλού γεωπολιτικού ενδιαφέροντος είναι οι διαδηλώσεις στη Γεωργία. Επιπρόσθετα, καταγράφεται αύξηση των επιπέδων παραπληροφόρησης, ειδικά λόγω της ευρείας χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αν και το ζήτημα είναι γενικά ευρύτερο, η έλλειψη μέτρων επιβεβαίωσης των διαχεόμενων πληροφοριών που υπάρχει δημόσια, μπορεί να οδηγήσει σε ασυδοσία.
Μια έτερη γεωπολιτική πρόκληση αφορά την αντιμετώπιση των βασικών πολεμικών συρράξεων που φαίνεται να διαιωνίζονται. Η κατάσταση στη Γάζα και την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής δεν διαφαίνεται να επιλύεται, την ίδια στιγμή που οι προεκτάσεις του πολέμου στην Ουκρανία έχουν ήδη αφήσει το γεωπολιτικό και γεωοικονομικό τους αποτύπωμα. Επ’ αυτού, σημαντική θεωρείται η στάση των Ηνωμένων Πολιτείων της Αμερικής υπό τη νέα τους διακυβέρνηση που αναλαμβάνει στο τέλος Ιανουαρίου, ειδικότερα λαμβάνοντας υπόψη τις δεσμεύσεις του εκλεγμένου προέδρου Τραμπ.
Σε όλα τα πιο πάνω επίπεδα, οι προκλήσεις για το 2025 θεωρούνται ως ιδιαίτερα σημαντικές και ενδεχομένως οι πλέον σημαντικές στη σύγχρονη γεωπολιτική θεώρηση. Τα ερωτήματα που τίθενται ενώπιον της διεθνούς κοινότητας περιλαμβάνουν τον τρόπο αντίδρασης των εθνικών πολιτικών σε ζητήματα ασφάλειας, γεωπολιτικής αστάθειας, σύγχρονων προκλήσεων και εσωτερικών αντιδράσεων σε ένα καθ’ ομολογία ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον που προδιαγράφεται για το νέο έτος.
του δρα Αντώνη Στ. Στυλιανού
Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας,
LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent),
διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας
