Το παράτυπο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο, μέσα από το οποίο οριοθετήθηκε Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης το 2019, αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο η Τουρκία –μετά την πτώση του βάναυσου καθεστώτος Άσαντ της Συρίας– να επιδιώξει οριοθέτηση με τη Συρία. Κάτι που πιθανόν θα θέσει υπό αμφισβήτηση μελλοντικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας –όχι της Ελλάδας– για οικονομική εκμετάλλευση στα διεθνή ύδατα, έξω από τα χωρικά ύδατά της (δηλαδή, δεν θα αμφισβητήσει εθνική κυριαρχία).
Η πρώτη παρατήρηση είναι πως μπορεί να υπάρξει και νόμιμη Συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Συρίας. Η Τουρκία και η Συρία έχουν «παρακείμενες» ακτές, στον κόλπο της Αλεξανδρέττας, στη νότια πλευρά της Τουρκίας. Άρα, κατ’ αρχάς έχουν δικαίωμα να κάνουν οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ τους. Αν η οριοθέτηση περιοριστεί σε αυτήν την περιοχή, δεν θα υπάρξει πρόβλημα.
Δεύτερον, η οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Συρίας και Τουρκίας μέχρι στιγμής αποτελεί απλώς ένα σενάριο. Εάν το σενάριο αυτό μπει σε τροχιά υλοποίησης με «μαξιμαλιστική» οριοθέτηση, τότε η Τουρκία θα έρθει σε τριβή με την Ευρωπαϊκή Ένωση και ενδεχομένως με τις ΗΠΑ, αναλόγως της στάσης που θα κρατήσει ο νέος Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ στο συγκεκριμένο ζήτημα. Δεν γνωρίζουμε εάν στη ζυγαριά κόστους – οφέλους ο Ταγίπ Ερντογάν θα θελήσει να το κάνει.
Τρίτον. Το γεγονός ότι η Συρία επί του παρόντος δεν έχει διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση καθιστά πολύ δύσκολη τη σύναψη διακρατικών συμφωνιών. Αυτό σημαίνει ότι το ενδεχόμενο οριοθέτησης ΑΟΖ δεν είναι κάτι που θα γίνει στο άμεσο μέλλον, αφού πρώτα πρέπει να σχηματιστεί κυβέρνηση ευρέως αναγνωρισμένη και εν συνεχεία να υπάρξει πολιτική βούληση από πλευράς Συρίας.
Ο Αλ Τζολάνι, ηγέτης της οργάνωσης Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, που έχει αναλάβει αυτήν τη στιγμή de facto την εξουσία στη Συρία, έχει μεν φιλικές σχέσεις με την Τουρκία, αλλά δεν είναι μαριονέτα της Τουρκίας. Εξαρτώμενη από την Τουρκία είναι μια άλλη οργάνωση, ο Συριακός Εθνικός Στρατός, ο οποίος δεν συμμετέχει στην υφιστάμενη διοίκηση της Συρίας. Ως εκ τούτου, άμεση προτεραιότητα της συριακής διοίκησης είναι να καταστεί διεθνώς αποδεκτή, να χειριστεί το θέμα των Κούρδων και του Ισραήλ και να μην προξενήσει εντάσεις με τις χώρες της Δύσης.
Τέλος, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η παρατεταμένη στασιμότητα στο Κυπριακό δημιουργεί πρόσφορο έδαφος να αναδύονται κίνδυνοι αμφισβήτησης της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η ελληνοκυπριακή ηγεσία οφείλει να επιδείξει ρεαλισμό και ευελιξία. Έχει χάσει πολλές ευκαιρίες για επίλυση του Κυπριακού, όπως π.χ. το Σχέδιο Ανάν (2004) και στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας (2017), όπου φτάσαμε μια ανάσα από τη λύση. Να υπενθυμίσουμε ότι στο Σχέδιο Ανάν υπήρχαν συγκεκριμένες πρόνοιες για τα θέματα των χωρικών υδάτων και της ΑΟΖ. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν είναι μεγαλύτεροι από τους συμβιβασμούς που θα χρειαστούν για τη λύση του Κυπριακού.
Γράφει ο Θόδωρος Τσίκας
Πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος,
αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης – ΕΕνΟΕ
