Η απόφαση Ζελένσκι να απαγορεύσει από 1ης Ιανουαρίου 2025 τη διέλευση ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας με προορισμό συγκεκριμένες χώρες της ΕΕ εκτιμάται ότι θα κοστίσει στην ευρωπαϊκή οικονομία 70-100 δισ. ευρώ (www.energymag.gr 3/1/2025),καθώς ήδη οι ευρωπαϊκές τιμές φυσικού αερίου αυξήθηκαν κατά 14%.
Ταυτόχρονα η εν λόγω απόφαση του Ζελένσκι σηματοδότησε με τον πιο σαφή τρόπο την πλήρη ομηρία της ΕΕ από το αμερικανικό LNG. Ήδη οι εισαγωγές αμερικανικού LNG στην Ευρώπη ανήλθαν στο 68% του συνόλου τον Νοέμβριο 2024 έναντι μόλις 48% τον Οκτώβριο 2024 οδηγώντας σε «άλμα εισαγωγών αμερικανικού LNG σε υψηλές τιμές» (www.energymag.gr 3/1/2025). Είναι δε χαρακτηριστικό ότι«το 2024, το 55% των εξαγωγών LNG των ΗΠΑ κατευθύνθηκε στην Ευρώπη, το 34% στην Ασία και το 11% στη Λατινική Αμερική» (https://energypress.gr 4/1/2025).
Πρόκειται για μια εξέλιξη την οποία πριν από δώδεκα χρόνια δεν θα μπορούσαν καν να φανταστούν ούτε και οι πιο αισιόδοξοι οπαδοί της αμερικανικής στρατηγικής που στόχευε στην απεξάρτηση της ΕΕ από το φτηνό ρωσικό φυσικό αέριο και στην ομηρία της γηραιάς ηπείρου από το ακριβό αμερικανικό LNG.
Και αυτό γιατί το αμερικανικό LNG ήταν πολύ πιο ακριβό από το ρωσικό φυσικό αέριο, μιας και πέραν των άλλων θα έπρεπε να μεταφέρεται με πλοία από τις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα θα έπρεπε να δημιουργηθούν αφενός μεν οι αντίστοιχες υποδομές για την αποθήκευση και επαναεριοποίησή του και αφετέρου να κατασκευαστούν οι αγωγοί για την εν συνεχεία μεταφορά και διανομή του στην ευρωπαϊκή αγορά.
Αντίθετα το ρωσικό φυσικό αέριο λόγω της εγγύτητας της ΕΕ με τη Ρωσία ήταν ήδη αρκετά πιο φτηνό ενώ ταυτόχρονα ήδη είχαν κατασκευαστεί και οι σχετικοί αγωγοί μεταφοράς του ρωσικού φυσικού αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά. Επιπλέον συγκεκριμένες χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία η Αυστρία και άλλες είχαν συνάψει μακροχρόνια συμβόλαια με την Gazprom και είχαν διασφαλίσει συνεχή ροή φυσικού αερίου σε χαμηλές σχετικά τιμές, ενισχύοντας έτσι την ανταγωνιστικότητα των κατά τα άλλα ενεργοβόρων βιομηχανιών τους.
Στο πλαίσιο αυτό,στη Γερμανία προωθήθηκε η κατασκευή τωνNordStream 1 και NordStream2,με αποτέλεσμα να προκληθούν έντονες αντιδράσεις από την Ουάσιγκτον, η οποία στοχοποίησε ιδίως τον NordStream2 τονίζοντας ότι έτσι εντείνεται η ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία,καθώς η Μόσχα επρόκειτο να χρησιμοποιήσει το φυσικό αέριο ως όπλο γεωστρατηγικής σημασίας.
Βέβαια, παρά τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Gazprom εδώ και τρία χρόνια συνέχισε την τροφοδοσία της ευρωπαϊκής αγοράς με ρωσικό φυσικό αέριο μέσω Ουκρανίας, με το Κίεβο μάλιστα να εισπράττει περί το 1 δισ. δολάρια ετησίως για τέλη διέλευσης.
Όπως έχουμε ήδη αναλύσει εδώ και αρκετά χρόνια, οι προσπάθειες της Ουάσιγκτον για «μπάσιμο» του αμερικανικού LNG στην ευρωπαϊκή αγορά, προκειμένου να πετάξει εκτός παιχνιδιού το ρωσικό φυσικό αέριο,ξεκίνησαν το 2013 με τη δημιουργία Μονάδας Αποθήκευσης και Επαναεριοποίησης Φυσικού Αερίου (FloatingStorageRegasificationUnit-FSRU) στη Λιθουανία (www.notismarias.gr 24/1/2022). Καθώς όμως το αμερικανικό LNG ήταν πιο ακριβό από το ρωσικό φυσικό αέριο, οι Αμερικανοί ανάγκασαν τους Λιθουανούς να πληρώσουν με «καπέλο» το επιπλέον κόστος. Το κόστος αυτό επιβλήθηκε στους Λιθουανούς καταναλωτές φυσικού αερίου υπό τη μορφή ενός αντιτίμου, το οποίο μάλιστα εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) τον Νοέμβριο του 2013 υπό τον τίτλο LNG Supplement(www.ec.europa.eu 20/11/2013). Έτσι οι Βρυξέλλες άναψαν το πράσινο φως, παρότι επρόκειτο για κρατική ενίσχυση, η οποία όμως κρίθηκε από την ΕΕ ως δήθεν αναγκαία και νόμιμη, προκειμένου να υπάρξει απεξάρτηση της Λιθουανίας από το ρωσικό φυσικό αέριο. Μάλιστα στη συνέχεια εγκρίθηκε και νέα κρατική ενίσχυση για τον αντιπαραγωγικό και πανάκριβο FSRU της Λιθουανίας (www.ec.europa.eu 20/11/2020).
Σε σχέση με τη νότια Ευρώπη ο FSRU Αλεξανδρούπολης αποτέλεσε το πολυπόθητο σχέδιο των ΗΠΑ με στόχο την απεξάρτηση των Βαλκανίων και όχι μόνο από το ρωσικό φυσικό αέριο και την αντίστοιχη προώθηση του αμερικανικού LNG της Cheniere Energy, Incμε έδρα το Χιούστον του Τέξας, η οποία ήταν και η πρώτη εταιρεία των ΗΠΑ που έλαβε από τη διοίκηση Ομπάμα άδεια εξαγωγής σχιστολιθικού αερίου στο εξωτερικό (desmogblog.com).
Για το θέμα αυτό ήδη από τον Οκτώβριο 2015 είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον η βοηθός υπουργός Εξωτερικών για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις των ΗΠΑ Βικτόρια Νούλαντ ενόψει και της επίσκεψης του τότε υπουργού Εξωτερικών της κυβέρνησης Ομπάμα, Τζον Κέρι (Η Καθημερινή 22/10/2015), ο οποίος είχε το LNG της Αλεξανδρούπολης «ψηλά στην ατζέντα» του(Evrosonline 3/12/2015) κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα στις 4 Δεκεμβρίου 2015, όταν και συναντήθηκε με τον Α. Τσίπρα για το Κυπριακό, το Προσφυγικό αλλά και το Ενεργειακό (ΣΚΑΪ 4/12/2015).
Στη συνέχεια, το ζήτημα μεταφοράς αμερικανικού LNG μέσω Ελλάδας απασχόλησε τη συνάντηση Τσίπραμε τον τότε αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν στο Νταβός της Ελβετίας τον Ιανουάριο του 2016 (energypress 20/1/2016).
Επιπλέον με αφορμή την επίσκεψη Ομπάμα στην Αθήνα στις 15-16 Νοεμβρίου 2016, ο Αλέξης Τσίπρας στα πλαίσια συνέντευξης Τύπου με τον Αμερικανό πρόεδρο δήλωσε χαρακτηριστικά: «Με τον πρόεδρο Ομπάμα είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε για τους αγωγούς TAP και IGB, για το τερματικό LNG της Αλεξανδρούπολης, αλλά και για τα κοιτάσματα και το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου» (energypress 15/11/2016 και capital.gr16/11/2016). Έκτοτε το αμερικανικό ενδιαφέρον ήταν εξαιρετικά υψηλό και οι ενέργειες των ΗΠΑ προκειμένου να ευοδωθεί το εγχείρημα εξαιρετικά εντατικές (ekathimerini.com 7/2/2020).
Το αμερικανικό ενδιαφέρον κορυφώθηκε με την επίσκεψη του τότε υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο στη Θεσσαλονίκη στις 28 Σεπτεμβρίου 2020 που επικεντρώθηκε στην υλοποίηση του σχεδίου για εφοδιασμό των Σκοπίων και των άλλων χωρών των Δυτικών Βαλκανίων με το αμερικανικό LNG που θα μεταφερόταν από Έλληνες εφοπλιστές από τις ΗΠΑ στον FSRU Αλεξανδρούπολης και από εκεί θα διοχετευόταν σε όλα τα Βαλκάνια. Μάλιστα σαν καλοί επενδυτές οι ΗΠΑ προτιμούσαν να κάνουν παιχνίδι με «ξένα κόλλυβα» και έτσι πίεσαν ούτως ώστε τα ευρωπαϊκά κονδύλια που θα δίνονταν στην περιοχή να αξιοποιηθούν για τη στήριξη των αμερικανικών σχεδίων.
Και ω του θαύματος, σύμφωνα με ανακοίνωσή της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 17 Ιουνίου 2021 δήλωσε ότι ενέκρινε «στήριξη του ελληνικού Δημοσίου ύψους 166,7 εκατ. ευρώ για την κατασκευή τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) στην Αλεξανδρούπολη». Μάλιστα επισήμανε ότι «το έργο θα χρηματοδοτηθεί από το ελληνικό Δημόσιο με χρήση των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ), κυρίως από πόρους που ελέγχονται άμεσα από το ελληνικό κράτος και τελούν υπό τη διαχείρισή του στο πλαίσιο του Εταιρικού Σύμφωνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης – ΕΣΠΑ 2014-2020. Η στήριξη θα λάβει τη μορφή άμεσης επιχορήγησης ύψους 166,7 εκατ. ευρώ» (www.ec.europa.eu 17/6/2021).
Έτσι η κατασκευή του FSRU Αλεξανδρούπολης αρχικού προϋπολογισμού 380 εκατ. ευρώ, έχοντας εξασφαλίσει δωρεάν ευρωπαϊκούς πόρους μέσω ΕΣΠΑ ύψους 166,7 εκατ. ευρώ συν ένα δάνειο 300 εκατ. ευρώ από την Εθνική Τράπεζα (https://energypress.gr 13/1/2022), ήδη ολοκληρώθηκε και λειτουργεί από τον Οκτώβριο του 2024,με την Ουάσιγκτον να τρίβει τα χέρια της, καθώς το αμερικανικό LNG θα φτάνει πλέον μέχρι τη Σλοβακία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία (www.energymag.gr 17/12/2024).
Τώρα πολλοί στην ΕΕ έχουν αρχίσει να τρέμουν μπροστά στην ιδέα ότι η ΕΕ έχει πλέον καταστεί όμηρος του πανάκριβου αμερικανικού LNG και εξαρτάται απόλυτα από τα καμώματα του Τραμπ που απειλεί την ΕΕ με επιβολή δασμών, εάν δεν αγοράσει ακόμη «περισσότερο αμερικανικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο»! (https://edition.cnn.com 20/12/2024).
του Νότη Μαριά
Καθηγητής Θεσμών της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης,
πρώην ευρωβουλευτής και βουλευτής Ηρακλείου
