Η Κίνα ελέγχει την παγκόσμια αγορά αυτών των μετάλλων
Η Ουκρανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέληξαν σε μια κρίσιμη συμφωνία σχετικά με την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων της πρώτης, εξέλιξη που ενδέχεται να επηρεάσει όχι μόνο την πορεία του πολέμου αλλά και τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Η συμφωνία αυτή, που αναμένεται να επισημοποιηθεί στη συνάντηση μεταξύ των προέδρων Ντόναλντ Τραμπ και Βολοντίμιρ Ζελένσκι την Παρασκευή, έχει ήδη προκαλέσει συζητήσεις σε διεθνές επίπεδο.
Οι σπάνιες γαίες είναι μια ομάδα 17 μεταλλικών στοιχείων που έχουν ζωτική σημασία για τη σύγχρονη τεχνολογία, την άμυνα και την ενεργειακή μετάβαση. Χρησιμοποιούνται σε κινητά τηλέφωνα, ανεμογεννήτριες, ηλεκτρικά οχήματα και στρατιωτικό εξοπλισμό, όπως πυραύλους και ραντάρ.
Εμπορικός πόλεμος με την Κίνα
Η Κίνα ελέγχει την παγκόσμια αγορά αυτών των μετάλλων, γεγονός που καθιστά τη συμφωνία Ουκρανίας – ΗΠΑ στρατηγικής σημασίας για τη μείωση της εξάρτησης της Δύσης από το Πεκίνο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του USGS, το 2024 η Κίνα αντιπροσώπευε σχεδόν το ήμισυ των παγκόσμιων αποθεμάτων σπάνιων γαιών. Με τον Τραμπ να ξεκινά έναν εμπορικό πόλεμο με την Κίνα μέσω της επιβολής δασμών στα κινεζικά προϊόντα, η πρόσβαση των ΗΠΑ σε κρίσιμα ορυκτά ενδεχομένως απειλείται.
Στις σπάνιες γαίες υπάγονται τα ακόλουθα χημικά στοιχεία που υποδιαιρούνται σε τρεις υποομάδες: 1η υποομάδα: λανθάνιο, δημήτριο, πρασεοδύμιο, νεοδύμιο, προμήθειο και σαμάριο. Κύριες πηγές των στοιχείων αυτής της υποομάδας είναι τα ορυκτά μοναζίτης, τσερίτης και αλλανίτης. 2η υποομάδα: ευρώπιο, γαδολίνιο και τέρβιο. Κύριες πηγές των στοιχείων αυτής της υποομάδας είναι τα ορυκτά σαμαρσκίτης και μερικά είδη ξενοτίμου. 3η υποομάδα: δυσπρόσιο, όλμιο, ύττριο, έρβιο, θούλιο, υτέρβιο και λουτέτσιο. Κύριες πηγές των στοιχείων αυτής της υποομάδας είναι τα ορυκτά γαδολινίτης, ξενότιμο, ευξενίτης και φεργκιουσονίτης. Εκ των παραπάνω μετάλλων, το λανθάνιο, το δημήτριο και το νεοδύμιο δεν είναι σχετικά τόσο σπάνια, σε αντίθεση με το ευρώπιο, το τέρβιο και το θούλιο που είναι εξαιρετικά σπάνια.
Εξαιτίας της βιομηχανικής τους μοναδικότητας σε εφαρμογές και χρήσεις προϊόντων υψηλής τεχνολογίας (λέιζερ, κινητά τηλέφωνα, οθόνες υγρών κρυστάλλων κ.ά.) και στις λεγόμενες πράσινες τεχνολογίες (στις μπαταρίες των υβριδικών αυτοκινήτων, στα φωτοβολταϊκά, στους λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης, στις τουρμπίνες των ανεμογεννητριών), η ζήτηση των σπάνιων γαιών αυξάνεται συνεχώς.
Κίνδυνος μόλυνσης από την εξόρυξή τους
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που προκύπτει από την εξόρυξη και επεξεργασία των σπάνιων γαιών είναι η ραδιενέργεια, η οποία συνδέεται με την παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων ουρανίου και θορίου και άλλων ραδιενεργών στοιχείων, των οποίων η περιβαλλοντική διαχείριση έχει ειδικές απαιτήσεις αδειοδότησης (τουλάχιστον στη Βόρεια Αμερική και την ΕΕ) ενώ ταυτόχρονα είναι ιδιαίτερα δαπανηρή. Το Bayan-Obo, το μεγαλύτερο «κοίτασμα» σπάνιων γαιών του κόσμου που βρίσκεται στην Εσωτερική Μογγολία της Κίνας (διαθέτει περισσότερα από 40 εκατ. τόνους REE ορυκτών και μετά από 40 και πλέον χρόνια εξόρυξης έχει αποληφθεί μόλις το 35%) περιέχει μοναζίτη – μπαστναζίτη και ελαφρές γαίες δημητρίου, υττρίου και λανθανίου. Ωστόσο, περιέχει και θόριο το οποίο ανιχνεύεται στα απορρίμματα της εκμετάλλευσης, δημιουργώντας εστίες μόλυνσης του εδάφους και των νερών στην ευρύτερη περιοχή Μπαοτού.
Η Ουκρανία διαθέτει πλούσια κοιτάσματα σπάνιων γαιών, πετρελαίου και φυσικού αερίου, τα οποία μέχρι τώρα παρέμεναν ανεκμετάλλευτα λόγω του πολέμου. Η Ουάσιγκτον βλέπει σε αυτά μια ευκαιρία να εξασφαλίσει πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες, ενώ το Κίεβο αναζητά τρόπους να διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη υποστήριξη των ΗΠΑ.
Τι συμφωνήθηκε
Σύμφωνα με τις πληροφορίες, η συμφωνία προβλέπει ότι η Ουκρανία θα παραχωρήσει δικαιώματα εκμετάλλευσης σε αμερικανικές εταιρείες, με τα έσοδα να μοιράζονται μεταξύ των δύο πλευρών. Το αρχικό αίτημα των ΗΠΑ για μερίδιο 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τα μελλοντικά κέρδη αποσύρθηκε, γεγονός που διευκόλυνε την επίτευξη της συμφωνίας.
Η τελική εκδοχή της συμφωνίας, η οποία υπογράφηκε στις 24 Φεβρουαρίου, προβλέπει τη δημιουργία ενός κοινού ταμείου, όπου η Ουκρανία θα συνεισφέρει το 50% των εσόδων από την εκμετάλλευση των κρατικών ορυκτών πόρων. Ωστόσο, δεν περιλαμβάνει ήδη υπάρχοντα έσοδα από εταιρείες όπως η Naftogaz και η Ukrnafta. Παράλληλα, παραμένουν ανοιχτά ζητήματα σχετικά με τη συμμετοχή των ΗΠΑ στο ταμείο και τις μελλοντικές επενδύσεις.
Η συνάντηση με Ζελένσκι
Η συνάντηση της Παρασκευής στην Ουάσιγκτον μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του Βολοντίμιρ Ζελένσκι θα είναι η πρώτη πρόσωπο με πρόσωπο συνομιλία των δύο ηγετών, μετά τις πρόσφατες επικριτικές δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου, ο οποίος χαρακτήρισε τον Ουκρανό ομόλογό του «δικτάτορα».
Πάντως, η ίδια η ουσία της συνάντησης αμφισβητείται, καθώς αξιωματούχος του Λευκού Οίκου δήλωσε ότι δεν υπάρχει λόγος να γίνει, αν ο Ζελένσκι δεν έχει οριστικοποιήσει τη συμφωνία για τα ορυκτά. Σύμφωνα με τον ίδιο, η προσδοκία ήταν ότι η επίσκεψη του Ουκρανού προέδρου θα επισημοποιούσε μια τελική συμφωνία, κάτι που ακόμη δεν έχει συμβεί. Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, επιβεβαίωσε ότι η συμφωνία βρίσκεται σε αρχικό στάδιο και δεν περιλαμβάνει ακόμη αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας, αλλά εξέφρασε την ελπίδα πως θα οδηγήσει σε περαιτέρω συμφωνίες στο μέλλον.
