Το εργαλείο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
«Ενδείξεις δραστηριότητας στο βόρειο τμήμα της καλδέρας στη Σαντορίνη τον Ιούλιο του 2024, και εδαφική παραμόρφωση που εξελίχθηκε έως και τα τέλη του έτους. Από τον Φεβρουάριο του 2025 παρατηρήθηκε μία πρόσθετη εδαφική παραμόρφωση που συνδέεται με την τεκτονικο-ηφαιστειακή δραστηριότητα της ευρύτερης περιοχής της Ανύδρου».
Τα παραπάνω είναι τα πρώτα ερευνητικά αποτελέσματα που κατεγράφησαν από τον αστερισμό των δορυφόρων Ραντάρ COSMO-SkyMed της Ιταλικής Διαστημικής Υπηρεσίας (ASI) με την οποία έχει συνάψει συμφωνία επιστημονικής συνεργασίας το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Οι διαδικασίες της συνεργασίας έγιναν πριν από το καλοκαίρι του 2024, μια περίοδο που δεν υπήρχε σεισμική δραστηριότητα, ωστόσο οι επιστήμονες από το Εργαστήριο Παρατήρησης της Γης και Γεωχωρικών Εφαρμογών (EO.Lab) του ΑΠΘ ήθελαν να έχουν στη φαρέτρα τους ένα ακόμη εργαλείο παρακολούθησης της εδαφικής παραμόρφωσης που συνδέεται με την ηφαιστειακή δραστηριότητα.
Όπως εξήγησε μιλώντας στην Karfitsa o Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ, Μιχάλης Φουμέλης, «θέλαμε να ενισχύσουμε το κομμάτι της παρακολούθησης και συγκυριακά έγινε πριν ξεκινήσει η δραστηριότητα πέρσι».
Οι διεισδυτικοί δορυφόροι
Οι δορυφόροι της ASI παρέχουν πιο λεπτομερή εικόνα έναντι των δορυφόρων του COPERNICUS Sentinel 1. «Πριν αρχίσει η συνεργασία με την ASI είχαμε μόνο τους δορυφόρους COPERNICUS Sentinel 1. Σε μια προσπάθεια να έχουμε μια ακόμη πληροφορία από ένα άλλο επιχειρησιακό σύστημα παρακολούθησης δορυφορικό ραντάρ, είχαμε κινηθεί για να συνεργαστούμε με την ASI».
Για τα επόμενα τουλάχιστον δυο χρόνια η ASI θα είναι λοιπόν μια επιπλέον πηγή πληροφορίας για το ΑΠΘ με τις εικόνες της, από τους δορυφόρους της COSMO-SkyMed. «Λαμβάνονται σε διαφορετικά χρονικά διάστημα από τον COPERNICUS οπότε έχουμε την δυνατότητα να παρακολουθούμε καλύτερα το φαινόμενο. Θα μας επιτρέψει να έχουμε μια πληρέστερη εικόνα και πιο ακριβείς μετρήσεις για την παραμόρφωση του νησιού», σημείωσε ο κ. Φουμέλης.
Πότε σταμάτησαν οι εδαφικές μετακινήσεις
Για την ηφαιστειακή δραστηριότητα ο κ. Φουμέλης εξήγησε πως «Το ηφαίστειο ξεκίνησε να δείχνει σημάδια δραστηριότητας από τον Ιούλιο του 2024 μέσα στη καλδέρα με σεισμούς με εδαφικές μετακινήσεις, δηλαδή φούσκωνε το ηφαίστειο, μέχρι τον Δεκέμβριο ήταν μόνο η Σαντορίνη και μετά κάπου τον Φεβρουάριο έγινε η έντονη δραστηριότητα στο νησί της Ανύδρου που επηρέασαν και τη Σαντορίνη» προσθέτοντας πως «το ηφαίστειο φούσκωνε, που σημαίνει ότι όταν η γη ανυψώνεται με κάποια χιλιοστά το χρόνο υπάρχει ένα μάγμα από κάτω όπου το σπρώχνει. Αυτό το παρακολουθούμε. Παρότι το φαινόμενο ήταν έντονο δεν οδήγησε σε κάποια έκρηξη γιατί δεν έφτασε το μάγμα ρηχά του ηφαιστείου, δεν έφτασε στην επιφάνεια, δεν έγινε κάποια έκρηξη και τώρα το φαινόμενο φαίνεται πως έχει υποχωρήσει. Η σεισμική δραστηριότητα έχει περιοριστεί».
Σε τι φάση είναι το ηφαίστειο σήμερα
Το ASI επικεντρόνεται στο ηφαίστειο της Σαντορίνης και όχι της Ανύδρου. «Οι εικόνες αυτές πιάνουν μόνο το κομμάτι της Σαντορίνης, γιατί είναι πολύ υψηλής ανάλυσης οπότε εστιάζουν σε μικρότερη έκταση, καθώς είναι πιο λεπτομερή», σημείωσε ο κ. Φουμέλης προσθέτοντας πως επιλέχθηκε να επικεντρωθούν τα δεδομένα που θα εξάγουν οι δορυφόροι της ASI στο ηφαίστειο της Σαντορίνης, διότι εκεί μένουν άνθρωποι και είναι ο αστικός ιστός. Ο Φεβρουάριος ήταν ένα μήνας που οι συχνές σεισμικές δονήσεις είχαν ταρακουνήσει αρκετά το νησί, αλλά είχαν προκαλέσει και ανησυχία στους κατοίκους του. «Τώρα η κατάσταση στη Σαντορίνη είναι ήρεμη. Έχουμε επανέλθει σε μια ήσυχη κατάσταση. Προς το παρόν τώρα δεν υπάρχουν ενδείξεις για νέες εδαφικές παραμορφώσεις».
Δεν ζούμε στην εποχή της Πομπηίας
«Είναι ένα ενεργό ηφαίστειο. Θα βλέπουμε συχνά τέτοια φαινόμενα τα επόμενα χρόνια», δήλωσε ο κ. Φουμέλης, τονίζοντας πως το ηφαίστειο δίνει σήματα εδώ και πολύ καιρό, χωρίς όμως να φτάνει σε οριακό σημείο. Όπως εξηγεί, υπάρχει σήμερα ένα πολυπαραμετρικό σύστημα παρακολούθησης – αντίστοιχο με τις ειδοποιήσεις για τσουνάμι ή σεισμούς – που περιλαμβάνει καταγραφές σεισμών, μετακινήσεις εδάφους, παρακολούθηση μέσω GNSS, θερμοκρασίες και ατμίδες. «Όλα αυτά μαζί επιτρέπουν στους επιστήμονες να έχουν πλήρη εικόνα για το τι συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο», είπε.
«Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα αν και πότε θα γίνει έκρηξη. Όμως όταν τα δεδομένα δείχνουν συνεχόμενη και αυξανόμενη δραστηριότητα, είναι προφανές ότι πλησιάζουμε σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο», τονίζει ο ίδιος. Ο κόσμος δεν θα πρέπει πιστεύει ότι θα ξυπνήσει ξαφνικά και θα δει λάβα έξω από την πόρτα του. «Το ηφαίστειο δεν δρα απότομα. Δίνει σημάδια. Δεν βρισκόμαστε στην εποχή της Πομπηίας. Δεν θα δούμε εικόνες καταστροφής ούτε βγαλμένες από το Χόλυγουντ. Έχουμε τα μέσα να το καταλάβουμε πολύ νωρίς και να προστατευτούμε».
